Chùa Bắc Mã (Phúc Chí Tự) - Trung tâm chiến khu Đông Triều là công trình kiến trúc thời Trần, được xếp hạng di tích lịch sử cấp Quốc gia theo Quyết định số 2379/QĐ-BT, ngày 5/9/1994. Chùa Bắc Mã đã từng là Đệ nhất danh lam của vùng Đông Bắc, có khung cảnh thiên nhiên thơ mộng, có kết cấu kiến trúc tinh xảo, khéo léo của kiến trúc cổ Việt Nam. Ngôi chùa đã trải qua bao thăng trầm của lịch sử, qua nhiều lần trùng tu nhưng vẫn giữ được những hiện vật thể hiện sự khéo léo kết hợp giữa nghệ thuật điêu khắc, kiến trúc của các thời kỳ Trần, Hậu Lê, Nguyễn…
Theo các văn bia, văn tự Hán còn lưu trữ được cho thấy chùa Bắc Mã có lịch sử trên dưới sáu trăm năm và đã qua nhiều lần trùng tu lại. Trước tổng khởi nghĩa tháng 8/1945, trên đất nước ta chủ yếu là các tỉnh Bắc Kỳ và Bắc Trung Kỳ đã hình thành một số chiến khu lớn cùng hàng loạt căn cứ vũ trang nhỏ, trong đó có Chiến khu Trần Hưng Đạo (tức Đệ tứ chiến khu) lấy nguyên 2 huyện Đông Triều (Quảng Ninh) và Chí Linh (Hải Dương) làm trung tâm. Chùa Bắc Mã là một trong những cơ sở đầu tiên, quan trọng để tổ chức Việt Minh hoạt động.
Trong thời gian chuẩn bị cho cách mạng tháng 8/1945, chùa Bắc Mã là trụ sở đi về, hội họp của các thành viên ban lãnh đạo khu căn cứ, trạm đón nhận cán bộ Việt Minh, thanh niên yêu nước từ các nơi tìm đến tham gia xây dựng khu căn cứ. Chùa còn là trung tâm chuẩn bị về mặt hậu cần và địa điểm tập kết các lực lượng chủ yếu cho cuộc khởi nghĩa.
Ngôi chùa đã trở thành một địa danh gắn liền với những thắng lợi vẻ vang của Đông Triều như khởi nghĩa ngày 8/6/1945 thành công lật đổ chính quyền tay sai Nhật, cùng nhân dân các địa phương trong tỉnh và cả nước tiến hành tổng khởi nghĩa Cách mạng tháng 8/1945 thành công.
Ngôi chùa nằm trên một thế đất đẹp, quay nhìn ra hướng Tây. Trước mặt ngôi chùa là một mặt hồ rộng hình bán nguyệt ngát hương sen và cánh đồng thẳng cánh cò bay. Các phía Bắc, Đông, Nam của ngôi chùa giáp với làng xóm trù phú, nơi thiên nhiên ưu ái cho vùng đất địa linh nhân kiệt.
Vườn chùa rộng và mát mẻ bởi cây cối cổ thụ tạo nét rêu phong cổ kính. Toàn bộ ngôi chùa nằm hài hòa giữa khung cảnh thiên nhiên đầy thơ mộng, sơn thủy hữu tình. Mái chùa được thiết kế uyển chuyển, mềm mại. Toàn bộ mái được lợp bằng ngói vẩy rồng đều đặn và được đỡ trên một bộ khung vững chắc… Những hiện vật còn lại tại chùa Bắc Mã như bia đá, con rồng, tháp... thể hiện tinh hoa nghệ thuật điêu khắc thời Trần, Hậu Lê, Nguyễn.
Hiện, chùa Bắc Mã đã được đầu tư khôi phục và trở thành khu di tích để giáo dục truyền thống yêu nước, văn hóa của địa phương với lớp lớp thanh niên, con cháu sau này.
