Chuyên gia kinh tế Huỳnh Bửu Sơn: “Nếu được lắng nghe, trí thức sẽ đóng góp hết mình”
Thời mở cửa, có một nhóm Thứ Sáu chuyên tụ hội các chuyên gia kinh tế để thực hiện các “đơn đặt hàng” từ lãnh đạo TPHCM cũng như cả nước về các vấn đề “kinh bang tế thế” một cách hiệu quả. Họ đã góp phần rất lớn trong việc thay đổi tư duy làm kinh tế thị trường trong buổi chập chững đầu tiên sau đổi mới. Ông Huỳnh Bửu Sơn - một trong những chuyên gia kinh tế hàng đầu, thành viên của nhóm Thứ Sáu - nhớ lại:
“Ban đầu, nhóm Thứ Sáu chỉ gồm một số chuyên viên được anh Phan Chánh Dưỡng mời nghiên cứu khai thác một số mặt hàng xuất khẩu cho Công ty Cholimex. Cho đến năm 1986, khi cải cách “giá - lương - tiền” gây ảnh hưởng nền kinh tế khá nặng nề, T.Ư yêu cầu mỗi tỉnh, thành có một bản đúc kết, nhận định. Tại TPHCM, ông Võ Trần Chí - Bí thư Thành ủy lúc bấy giờ - nghe ở quận 5 có một nhóm chuyên viên, liền mời tham gia. Từ đó, anh Phan Chánh Dưỡng mời thêm một số anh em, như Lâm Võ Hoàng, Hồ Xích Tú, Đỗ Nguyên Dũng, Lê Văn Bỉnh…
Lúc đó, tôi làm việc trong ngành ngoại thương, có điều kiện tiếp cận với các số liệu, nên được giao chủ nhiệm đề tài. Anh em cùng nhau bàn giải pháp làm sao để cải thiện tình hình kinh tế. Rồi từ đó, khi trình bày đề tài với ông Võ Văn Kiệt, ông Ba Châu (tức ông Lữ Minh Châu - Thống đốc Ngân hàng Nhà nước) đề nghị nghiên cứu giúp đề tài biến ngân hàng từ một cấp thành hai cấp. Năm 1989, ông Kiệt gọi ra làm đề án đổi mới ngân hàng, rồi sau đó anh em làm một số đề tài có liên quan đến TP, T.Ư, như phát triển kinh tế vùng, phát triển ngoại thương, thành lập khu chế xuất...
Thành thử, đầu tiên nhóm làm theo yêu cầu của một số ban ngành đặt ra, hoặc do nhận định. Từ khi anh Trần Trọng Thức tham gia nhóm, nhất là trong thời kỳ anh chuyển sang làm ở Báo Lao Động, chúng tôi tham gia nhiều bài báo mang tính chất xây dựng cũng như phản biện nhiều hơn”.
Sở dĩ nhóm Thứ Sáu làm được nhiều việc như vậy là nhờ may mắn gặp những vị lãnh đạo biết nghe, biết sử dụng chất xám của trí thức, có phải không, thưa ông?
- Bất cứ thời đại nào, bất cứ ở đâu, những người có học đều muốn góp tiếng nói cho sự phát triển của xã hội mà họ đang sống. Nếu được lắng nghe thì người ta nói nhiều được, nếu trên không nghe thì họ sẽ viết sách lặng lẽ. Quan trọng nhất là người cầm quyền lúc đó có chịu lắng nghe hay không. Người ta nói “trung ngôn nghịch nhĩ”, ai không chịu nghe trái tai thì làm sao nghe được lời nói thẳng.
Lúc đó, nhóm họp vào thứ hai, tư, sáu vì nhiều đề tài phải làm khẩn trương. Có một văn bằng hợp thức hóa hoạt động của chúng tôi, là Nhóm nghiên cứu chuyên đề quận 5, gồm 3 thành viên là anh Dưỡng, anh Trần Bá Tước và tôi. Anh em hoạt động 5 không, trong đó không lương, không biên chế… Lúc đó mới bắt đầu đổi mới, nên nhiều vấn đề cần giải quyết trong nền kinh tế thị trường, và bản thân lãnh đạo cũng biết lắng nghe, nên điều kiện phù hợp để anh em sẵn sàng góp sức.
Đánh giá của ông về đóng góp của nhóm Thứ Sáu thời đó?
- Có người nói câu rất hay: Tụi này giống như con gà mắc đẻ, ra bụi đẻ trứng, người ta lấy về luộc, nấu, hay ấp thành con đều được. Chúng tôi làm theo nhu cầu ban ngành, hoặc tự thấy có vấn đề thì viết ra, gửi đi, còn ai sử dụng được thì tốt. Mình đưa ra ý kiến, còn chính giới chức, những người có trách nhiệm tại TP hoặc T.Ư thực hiện được phần nào còn tùy. Thực ra, xu hướng của xã hội đi lên là như vậy, tiếng nói đó cũng chỉ là một trong những ý kiến đóng góp của những người có ăn học thôi. Nói thay đổi cái này, cái kia là do nhóm thì hơi quá.