Chỉ phát triển điện hạt nhân khi điều kiện chín muồi
Để bảo đảm an ninh năng lượng trong những thập kỷ tới, Việt Nam đã có kế hoạch phát triển điện hạt nhân (ĐHN). Đến nay, các khâu chuẩn bị cho việc xây dựng nhà máy ĐHN đầu tiên đang được tích cực thực hiện. Dưới đây là cuộc trao đổi giữa phóng viên với TS Hoàng Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Năng lượng nguyên tử (Bộ Khoa học và Công nghệ).
Điện hạt nhân vẫn tăng đáng kể
- Sau sự cố tại Nhật Bản tháng 3-2011, nhiều quốc gia đã xem xét lại kế hoạch phát triển ĐHN, trong đó có nước tạm thời đóng cửa các nhà máy ĐHN hoặc không xây thêm các nhà máy mới. Tuy nhiên, xu hướng tiếp tục xây dựng các nhà máy ĐHN mới xuất hiện ở nhiều nước do tình trạng thiếu điện trong một tương lai không xa. Ông có thể giới thiệu tổng quan về tình hình phát triển ĐHN trên thế giới trong vài năm gần đây?
- Theo Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), tính đến tháng 5-2015, thế giới có 438 lò phản ứng hạt nhân sản xuất điện đang hoạt động. Mặc dù sau thảm họa tại Fukushima, nhiều nước tỏ ra lo ngại về độ an toàn của nguồn năng lượng này, trong đó Đức tuyên bố dừng hoàn toàn sử dụng ĐHN vào năm 2020. Tuy nhiên, trước và sau sự cố tại Nhật Bản thì số lò phản ứng tham gia phát điện không thay đổi, trong khi đó có tới 50 lò của Nhật Bản dừng hoạt động để nâng cấp quy trình bảo đảm an toàn. Ngoài ra, khoảng 11% sản lượng điện toàn cầu hiện nay do các nhà máy ĐHN cung cấp, trong khi tổng nhu cầu tiêu thụ điện tăng lên. Điều này khẳng định rằng, ĐHN vẫn đang phát triển.
Đáng lưu ý là kể từ sự cố tại Nhà máy ĐHN Three Mile Island năm 1979, trong khoảng 30 năm, Hoa Kỳ không xây mới nhà máy ĐHN, nhưng vài năm trở lại đây họ đã tiếp tục xây thêm lò phản ứng phát điện mới. Vương quốc Anh sau nhiều năm dừng xem xét các dự án mới thì đến tháng 5-2014 đã cùng Nhật Bản ra Tuyên bố chung về hợp tác trong lĩnh vực năng lượng và chống lại mối đe dọa do biến đổi khí hậu toàn cầu. Gần đây nhất, tháng 3-2015, Nga và Jordan ký thỏa thuận về hợp tác xây dựng và vận hành nhà máy ĐHN đầu tiên tại Jordan. Tháng 7-2014, Nga và Argentina ký thỏa thuận xây dựng mới một số tổ máy ĐHN tại Argentina. Các quốc gia khác như: Ấn Độ, Hàn Quốc, Trung Quốc, Iran, Phần Lan, Belarus… cũng đang xây dựng các nhà máy ĐHN mới với công nghệ hiện đại.
Nhìn rộng ra, đến thời điểm này, ĐHN vẫn chứng tỏ được ưu thế so với các nguồn năng lượng khác, đặc biệt là không gây hiệu ứng nhà kính vốn là nguyên nhân trực tiếp dẫn tới biến đổi khí hậu. Ngoài ra, giá thành ĐHN ở nhiều quốc gia hiện cũng rất cạnh tranh so với nhiệt điện, khí điện, phong điện và thủy điện. Dự báo của IAEA thời gian tới cho thấy, ĐHN vẫn tăng với tốc độ đáng kể.
- Việc điều chỉnh tiến độ xây dựng Nhà máy ĐHN Ninh Thuận 1 đến bao giờ, hiện nay đã có thông tin gì mới không, thưa ông?
- Theo Nghị quyết số 41/2009/ QH12 của Quốc hội về chủ trương đầu tư Dự án ĐHN Ninh Thuận (gồm hai nhà máy ĐHN Ninh Thuận 1 và 2 - PV), Nhà máy ĐHN Ninh Thuận 1 sẽ được khởi công xây dựng vào năm 2014 và đưa tổ máy đầu tiên vận hành vào năm 2020. Đến nay, hồ sơ phê duyệt địa điểm và dự án đầu tư đang được hoàn chỉnh để trình phê duyệt theo quy định. Tuy nhiên, công tác khảo sát địa chất, kháng chấn cho công trình cần hoàn thiện thêm. Đáng chú ý là sau sự cố tại Fukushima (Nhật Bản) vào tháng 3-2011, Chính phủ đã chỉ đạo các cơ quan chức năng đưa ra phương án thiết kế với công nghệ hiện đại và độ an toàn cao hơn; rà soát, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật với mục tiêu là phải bảo đảm an toàn ở mức cao nhất khi xây dựng nhà máy ĐHN và chỉ phát triển ĐHN khi điều kiện chuẩn bị chín muồi. Đây là lý do chính dẫn đến việc kéo dài thời gian lập dự án đầu tư cho Nhà máy ĐHN Ninh Thuận 1.
Theo báo cáo tình hình thực hiện Dự án ĐHN Ninh Thuận hai tháng đầu năm cho thấy: Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN - chủ đầu tư dự án) tiếp tục làm việc với đối tác tư vấn về một số nội dung của hồ sơ phê duyệt địa điểm và dự án đầu tư; EVN đã trình Bộ KH&CN báo cáo phân tích an toàn; trình Bộ TN&MT báo cáo đánh giá tác động môi trường. Bộ Kế hoạch và Đầu tư tiếp tục triển khai kế hoạch hoạt động chung liên quan đến dự án. Thời gian tới, sẽ còn rất nhiều công việc phải chuẩn bị kỹ lưỡng và toàn diện hơn và hy vọng năm 2016 sẽ có phương án để Chính phủ trình Quốc hội cho ý kiến.
Bảo đảm an toàn là yêu cầu cao nhất
- Hiện Tập đoàn Năng lượng nguyên tử quốc gia Nga (ROS ATOM) - đơn vị được Chính phủ Việt Nam - Nga chọn xây dựng Nhà máy ĐHN Ninh Thuận 1 - đã hoàn thành đến đâu công tác nghiên cứu, thẩm định dự án?
- Sự hợp tác giữa hai bên khá tốt và đúng với những gì đã cam kết về đào tạo nhân lực, thiết kế kỹ thuật… Đặc biệt, Nga cũng cho chúng ta tiếp cận công nghệ hiện đại nhất họ đang xây dựng, với mức độ an toàn cao hơn. Cuối tháng 2-2015 vừa qua, tư vấn cho dự án Nhà máy ĐHN Ninh Thuận 1 đã hoàn thành công tác lập và bàn giao bổ sung hồ sơ công nghệ. EVN đang tiếp tục làm việc với tư vấn về một số nội dung của hồ sơ phê duyệt địa điểm và dự án đầu tư để hiệu chỉnh.