Truyện của Nguyễn Hồng Chiến là sự kết hợp đề tài thiếu nhi và không gian núi rừng, không gian văn hoá Tây Nguyên. Cốt truyện nhẹ nhàng, nhiều tình huống hấp dẫn; nội dung có ý nghĩa nhận thức và giáo dục khá sâu sắc.
Chuồn Chuồn Ớt tìm mẹ là một thiên đồng thoại với các nhân vật là thế giới cỏ cây, hoa lá, côn trùng, chim muông, thú vật và các hiện tượng thiên nhiên như mây, mưa, gió, mặt trời, vv… được nhân cách hoá một cách rộng rãi và khá sinh động. Truyện kể về hành trình tìm mẹ của Chuồn Chuồn Ớt từ một bé Bọ Ăn Mày ở xóm Bùn, trải qua bao gian nan, vất vả và hiểm nguy, qua nhiều cuộc gặp gỡ, tiếp xúc với nhiều nhân vật ở nhiều không gian khác nhau, cho đến lúc trở thành Chuồn Chuồn Ớt và hiểu được vòng đời sinh tử của giống loài. Qua cuộc hành trình ấy, cả thế giới sự vật kỳ thú được mở ra trước đôi mắt ngây thơ, hồn nhiên của Chuồn Chuồn Ớt. Đó là một xóm Bùn chật chội và đông đúc các loài cùng chung sống: Bà Hến, cô Ốc Nhồi, bà Ngao, đàn Cá Mương, cụ Cá Chép, lão Cá Chuối, con Cá Trê, anh em nhà Bọ Ăn Mày, chị Gió… Không gian sân trường với ông Mặt Trời, bà Mùa Hè, cô Mùa Thu, cô Gió, anh Mây, bác Phượng Già, cô Phượng Trẻ, họ hàng nhà Sẻ, Ve Sầu, hạt Sỏi, vv…
Cùng Chuồn Chuồn Ớt, bạn đọc thiếu nhi sẽ khám phá bao điều mới mẻ về thiên nhiên, cỏ cây, muông thú, mối quan hệ giữa mây và gió, đặc điểm hình dáng, màu sắc, tập tính và hoạt động của nhiều loại côn trùng, động thực vật. Trước hết là hiểu biết về mùa hè khi sân trường vắng vẻ: “Căn cứ theo đường đi của ông Mặt Trời mà người ta chia theo mùa: khi ông đi qua đầu chúng ta, tạo ra cái bóng tròn dưới chân, đấy là mùa hè” (Thế nào là mùa hè). Tiếp đến là quan hệ giữa mây và gió, đặc điểm, hình dáng, màu sắc và hoạt động của nhiều loại côn trùng, động vật như Chim Sẻ, Bướm Vàng, Ve Sầu, Kiến Vàng… Mỗi loại đều có những tập tính khác nhau, những hoạt động khác nhau rất sôi động và vui nhộn.
Lần theo hành trình tìm mẹ của Chuồn Chuồn Ớt, các em thiếu nhi còn biết được quá trình sinh thành và phát triển của chuồn chuồn từ trứng đẻ ra trên mặt nước, trở thành ấu trùng rồi bọ ăn mày và sau đó, lên khỏi mặt nước, trở thành chuồn chuồn bay liệng trên không trung. Các em sẽ được biết nhiều điều thú vị như: cách làm tổ của các loài chim, cách săn mồi của cá chuối, cá trê, của loài rắn, tiếng kêu cho biết độ tuổi của tắc kè, sự sinh trưởng và tập bay của các loài chim; cách xây tổ, làm mật của các loài ong; cách loài sóc dùng hai chân trước bê hạt k’nia lên để ăn. Nhờ đó, các em phân biệt được các sự vật dù khi chúng có những điểm giống nhau như chuột và sóc, thạch sùng và tắc kè, gà rừng và chim ông đầu bạc. Bạn đọc hiểu được các hiện tượng tự nhiên diễn ra theo quy luật: Lá bàng rụng vào cuối mùa Thu đầu mùa Đông để đến mùa Xuân lại đâm chồi nẩy lộc; đời ve sầu ngắn ngủi khi mùa Hè kết thúc, họ hàng nhà kiến đưa xác ve tổ để “chôn cất”. Các em còn rút ra được bài học nhận thức quý giá: “Mọi việc thấy rồi phải suy nghĩ nữa mới phân biệt đúng sai, vội vàng nhận xét thường mắc sai lầm” (Mây và gió); bài học về tình bạn: “Họ vừa mới quen nhau mà đã sẵn sàng cứu giúp nhau khi hoạn nạn, dù bản thân phải phải chấp nhận bao nhiêu vất vả, nguy hiểm” (Gió ốm) và bài học về ý nghĩa của cuộc sống: “Trong cuộc sống…phải xem quảng đời đã sống, sống thế nào, có ích gì cho những người xung quanh không (Hoa Phượng đi đâu). Tình yêu thiên nhiên, ý thức bảo vệ thiên nhiên, niềm trắc ẩn của con người khi thiên nhiên bị tàn phá cũng được gợi ra khá sinh động: “Khi cành cây bị con người cưa, vợ chồng Chèo Bẻo bay vút ra khỏi tổ cuống quýt chao lượn xung quanh tán cây như muốn níu kéo, giữ cành cây lại” (Con tắc kè cụt đuôi). Nhờ nội dung phong phú nên tác phẩm có ý nghĩa nhận thức và giáo dục khá sâu sắc đối với thiếu nhi.
Bằng sự trải nghiệm đời sống phong phú, năng lực quan sát tinh tế và trí tưởng tượng bay bổng, Nguyễn Hồng Chiến đã sáng tạo một thế giới kỳ thú vừa gần gũi, thân thiết lại vừa mới mẻ, lạ lẫm với các em thiếu nhi. Những kiến thức khoa học thường thức được chuyển tải nhẹ nhàng, tự nhiên bằng hình tượng nghệ thuật sinh động nên dễ tiếp nhận. Tập truyện được cấu tạo thành mười ba mục, mỗi mục đều có tiêu đề như một truyện ngắn độc lập, tạo nên sự đa dạng và thống nhất cho tác phẩm. Tác giả thành công trong nghệ thuật dựng truyện, kết cấu hợp lý, nghệ thuật miêu tả linh hoạt, sinh động, ngôn ngữ giản dị, dễ hiểu, phù hợp với tâm lý và nhận thức của trẻ em. Nhìn chung, Chuồn Chuồn Ớt tìm mẹ là một tác phẩm văn học thiếu nhi thành công của Hồng Chiến, một đóng góp có ý nghĩa của anh đối với văn học thiếu nhi Đắk Lắk và văn học Việt Nam đương đại.
