Tục Mường tháng tới, ngày lui
Cơm đồ, nhà gác, lợn thui, nước "khuồng"(1)
Lâu đời làm bạn nghề nông
Thành vai, thành vế đàn ông, đàn bà:
Đàn ông ngày cưới "eng woa"(2)
Đàn bà ngày cưới hóa ra "mạng uồn"(3)
Đàn ông lễ vật cả con
Đàn bà đón "giáu" lại còn đưa "du"(4)
Đàn ông khuân khúc củi to
Đàn bà nằm bếp "ếp lò"(5) chín đêm
Đàn ông nhà gỗ dựng lên
Đàn bà "cắp bái"(6) đan phên liếp nừng
Đàn ông cày ruộng, phát nương
Đàn bà cấy hái, đạp chuông mặt phà
Đàn ông việc lớn, việc xa
Đàn bà "cơm, đác, cúi, ca, khướng, wuần"(7)
Đàn ông tắm "khạ"(8) ở trần
Đàn bà tắm suối váy lân lên dần
Đàn ông đem chó đi săn
Đàn bà chăm chút nong tằm cả năm
Đàn ông thắt vỏ dao găm
Đàn bà đeo ớp, dao bằng thắt lưng
Đàn ông vót đũa, vặn thừng
Đàn bà giã cối măng rừng ngâm chua
Đàn ông đan giỏ bắt cua
Đàn bà đi củi bốn mùa chật ruông
Đàn ông thịt lợn quạt rơm
Đàn bà úp "cuốp" xôi thơm khắp sàn
Đàn ông chuốt lá cỗ bàn
Đàn bà "cơm moóc" lại còn "choóc ca"(9)
Đàn ông mời khách la đà
Đàn bà gói "vái"(10) thay quà trẻ con
Đàn ông nghiêng hũ rượu cần
Đàn bà hút thuốc điếu vần tay nhau
Đàn ông "bộ mẹng" buông câu
Đàn bà bẽn lẽn nhường nhau "hát thường".
Đàn ông "voóng cái" ngủ trưa
Đàn bà khâu vá thêu thùa "voóng" (11) trong
Đàn ông dựng "khạp" phơi hong
Đàn bà "môộc chạn"(12) nước trong luôn đầy
Đàn ông hun muỗi khói bay
Đàn bà tay khéo vấn đầy "tràm cơm"(13)
Đàn ông đập lúa, vò rơm
Đàn bà giã gạo hương thơm mái đầu
Đàn ông quần thụng áo nâu
Đàn bà áo cóm khoe màu hoa văn
Đàn ông đầu thắt dải khăn
Đàn bà "xà tích" "vòng trằm"(14) trắng phau
Đàn ông trống hội gọi nhau
Đàn bà khăn đội thấm màu bông trăng
Đàn ông đố lá, đánh khăng
Đàn bà đánh mảng, chằm chăn sắp bè
Đàn ông ống sáo "kò ke"
Đàn bà nhịp khắc mải mê xênh tiền
Đàn ông bắn nỏ lựa tên
Đàn bà nhún nhịp đu lên giữa trời
Đàn ông tung trái còn mời
Đàn bà đón bắt thay lời yêu thương
Đàn ông rước kiệu đỏ Mường
Đàn bà tha thướt bài chiêng "xắc bùa"
Đàn ông khai hội "khuống mùa"
Đàn bà cầu ước nắng mưa thuận hòa
Đàn ông thấm áng mo xa
Đàn bà quạt cọ mười ba đêm liền
Đàn ông tiễn biệt: Trống, chiêng
Đàn bà vật vã khóc nghiêng cánh rừng...
Yêu sao nét cũ Đất Mường
Sâu xa đằm thắm vị hương sắc màu
Giữ cho bản sắc bền lâu
Khơi trong, gạn đục đời sau lưu truyền./.
_________
(1) Ống bương đựng nước.
(2, 3) Con rể, con dâu cả.
(4) Dâu, rể.
(5) Sưởi bếp ở cữ.
(6) Đánh tranh thành phên.
(7) Cơm, nước, lợn, gà, sân, vườn.
(8) Máng nước.
(9) Xôi nếp, thịt gà.
(10) Gói phần.
(11) Cửa sổ nhà sàn.
(12) Đựng nước rửa chân.
(13) Quấn nồi cơm.
(14) Trang sức bằng bạc.
